Als polarisatie mensen van elkaar wegduwt, dan is de enige plek waar we in al onze diversiteit bij elkaar komen wellicht het schoolplein. Dat is de reden dat ik overtuigd ben dat het onderwijs en als uitvoerende kracht de onderwijzer(-es) een rol moet spelen als tegenpool van de polariserende bewegingen in de samenleving. Ik heb proberen aan te geven dat polarisatie in haar vele vormen leidt tot politieke, maatschappelijke, pedagogische en economische problematiek. Het is de dure plicht van het onderwijs en van de sociale wetenschappen om te weten wat de dilemma’s van polarisatie zijn en om er een antwoord op te formuleren. Het vinden van het onderwijskundige antwoord is echter een complex proces.
 
Wel denk ik dat deze veelheid aan uitdagingen een zware wissel zullen trekken op het onderwijs. Naast het herzien van de vakinhoudelijke kern van het onderwijs en het omschakelen naar “21st century skills” wordt er ook steeds meer maatschappelijke en pedagogische verantwoording aan het onderwijs toegewezen. Dit geldt voor alle sectoren: PO, VO, MBO en HBO. Uiteindelijk valt dit alles neer bij de leerkracht en rijst de vraag of het wel realistisch is om dit van hem of haar te verlangen? Leerkrachten in het PO hebben nu al een te hoog percentage uitval en een te lage bezoldiging. In een onderzoek van DUO uit 2016 blijkt dat 80% van de leerkrachten zich door de werkdruk wel eens ziekmeldt en dat 75% wel eens overweegt het onderwijs in zijn geheel te verlaten (S.Adriaens, V. van Grinsven, 2016).
               
Als ik kijk naar mijn eigen onderwijsinstelling zie ik een vakschool die op de eerste plaats waarde toekent aan vakkennis. In onze MBO sector worden veel zij-instromers als docenten ingezet voor de hoofdvakken, daarbij staan vakinhoudelijke kennis en ervaring centraal. Dit is wellicht een onderdeel van ons competentieprofiel dat ons helpt om te gaan met de uitdagingen van baanpolarisatie. Om de uitdaging van het politieke populisme en de polarisatie tussen bevolkingsgroepen van verschillende culturele achtergronden aan te gaan zijn weer andere competenties nodig. Hüseyin Susam stelt in zijn afstudeeronderzoek aan de VUA van 2015 vast dat het leraarschap niet een technische, op het toepassen van instrumentele kennis gerichte verhouding met de leerling moet zijn, maar veel meer een relationele focus moet hebben (Susam, 2015). Ik denk dat daar de pedagogische basis ligt die we als onderwijsinstelling moeten ontwikkelen om de “superdiversiteit” van Rotterdam in te zetten als oplossing voor polarisatie in plaats van als probleem. 

Meer nog dan langs etnische en culturele lijnen zie ik verscherpte maatschappelijke tegenstellingen langs socio-economische lijnen. Zonder nostalgisch te willen terugpakken naar de strijd tussen het proletariaat en het kapitaal, denk ik wel dat er een scheidslijn tussen rijk en arm ligt. Rijk en arm in cultureel- en kennis kapitaal (Vrooman, et al, 2014). Het verschil tussen de “haves” en de “have-nots” wordt weer groter. Er ontstaan zo veel meer “outsiders” tegenover een kleine groep “insiders”. De kritische top-econoom Piketty benadrukt daarbij dat het voor de “haves’ makkelijker is om kapitaal te bewaken en te vergroten, dan voor de “havenots” om kapitaal initieel te vergaren. Minder economisch perspectief vergroot de druk op het sociale stelsel en de kans op maatschappelijke onrust. Rotterdam heeft op dit moment het grootste aantal werklozen van Nederland. De historische remedie tegen socio-economische polarisatie is onderwijs (Piketty, 2014).    
 
Voor het ultra-multi-culturele Rotterdam blijft de culturele dimensie uiteraard relevant. De stedelijke werkelijkheid van Rotterdam is er één van superdiversiteit, waar we steeds minder grote meerderheden zien en minder verschillen tussen de minderheden onderling. In het college ‘Superdiversiteit’ van docent Bravenboer leerden we dat dit veranderende eisen stelt aan de samenleving, met consequenties voor onze denk- en beleidskaders. Ik vind het in dat opzicht van groot belang om allereerst te accepteren dat Nederland een immigratieland is. Ondanks dat dit een zeer langzaam verschuivend paradigma lijkt, is dit al sinds de jaren 60 een feit. Ik ben ervan overtuigd dat we vanuit dat uitgangspunt een betere pedagogische basis hebben om de uitdaging van culturele polarisatie van een onderwijskundig antwoord te voorzien.  
 
Immigratiestromen hoeven helemaal geen bedreiging voor de democratische rechtstaat te zijn. Landen die van oorsprong immigratielanden zijn hebben daar altijd hun kracht uit gehaald. Bovendien laten demografische trends een significant veranderd Nederland zien in de toekomst. Nederland bestaat in 2030 voor een kwart uit 65 plussers, we worden minimaal 80 jaar oud, en het geboortecijfer per vrouw wordt lager. Daarnaast zullen we 50% meer mannen hebben dan vrouwen in de leeftijd van 20-45 jaar. Allemaal polariserende factoren die juist roepen om meer immigratie (Piljic, 2010). Een desk study uit 2016 voor het project ‘Samen sterk voor de toekomst van Rotterdam Zuid’ bevestigt dit beeld van vergrijzing en wijst op een naderend tekort aan vakmensen voor onder meer de Rotterdamse haven. Ook dit is onderdeel van de praktische onderwijsvraag.           
De onderwijsvraagstukken die de diverse vormen van polarisatie oproepen lijken legio. Want naast het naderend tekort aan jonge mensen en vakmensen, zal ook het vak zelf niet meer hetzelfde zijn. Ik denk zelfs dat technologische ontwikkelingen de grootste impact zullen hebben op onze leefwereld. Futurologen als Richard van Hooijdonk kunnen ons er nu al haarfijn op wijzen dat de trends in automatisering en informatisering alles op zijn kop zullen zetten. Het kan niet anders dan dat de ontwikkeling van bijvoorbeeld robotisering en 3D printen een polariserend effect zal hebben op de groep hoogopgeleiden van de kenniseconomie en de overgrote meerderheid van de lager opgeleiden. Bepaalde banen zullen simpelweg verdwijnen en vaardigheidsprofielen zullen veranderen. Het onderwijs zal op deze “baanpolarisatie” moeten anticiperen (Van den Berge & Ter Weel, 2015).  

Mr.S.

Gezien de trends van het moment en een vooruitblik naar de toekomst lijkt het erop dat polarisatie de grootste uitdaging van het onderwijs wordt. 

 In dit werkstuk onderzoek ik de relatie tussen de trend polarisatie en het onderwijs. Het kenmerkende aan trends is dat ze niet solitair te zien zijn en vaak passen in een internationale context. Wil je een trend goed duiden dan moet je wel rekening houden met de steeds sneller voortgaande globalisering van onze leefwereld. Sinds het tijdperk van ontdekkingsreizen is mondialisering een niet te stoppen ontwikkeling die in steeds nieuwe fasen doorgaat. Van de containerisatie van internationale transportstromen, waardoor we allemaal met gemak producten uit de andere kant van de wereld tot onze beschikking hebben tot en met de uitvinding van het internet, waardoor we ook alle informatie van waar ook ter wereld tot onze beschikking hebben (Hays, 2017) (Simao & Van Hal, 2016).     
 
Actuele ontwikkelingen laten door de steeds toenemende globalisering wereldwijd zorgelijke trends zien waarin we groepen mensen steeds meer tegenover elkaar zien staan. Grote internationale trends waar vertrouwen en wantrouwen, integratie en segregatie met elkaar rivaliseren. Een tendens van polarisatie die niet alleen op landelijk niveau zijn weerslag kent. Ook in de jeugdcultuur en grotestadsproblematiek van Rotterdam zijn deze polariserende ontwikkelingen herkenbaar. Gevoed door onder meer het politiek populisme zien we steeds verscherpende tegenstellingen tussen groepen mensen, die in een uiterste escalatie tot radicalisering kunnen leiden, en daarom zo zorgelijk zijn.
 
Na een ongekende en ongebruikelijke harde en polariserende woordenstrijd tijdens zijn campagne wint in de Verenigde Staten van Amerika de van discriminatie en seksisme beschuldigde rechtse presidentskandidaat. De conservatieve en protectionistische president Donald J. Trump volgt de liberale en cosmopolitische, eerste zwarte president Barack Obama op. Een groter contrast tussen beide presidenten is nauwelijks denkbaar (Crego, 2016). In Europa zien we een duidelijke strijd tussen integratie versus desintegratie als het Verenigd Koninkrijk zich voorneemt uit de Europese Unie te stappen. De EU worstelt met haar eenheidsprincipe als ze zich van crisis naar crisis voortsleept. Met meerdere landelijke verkiezingen in aantocht en de stormachtige opkomst van het nationalisme en het populisme vreest de EU dat na het Britse BREXIT er nog meer landen uit de Unie zullen stappen (Kossen, 2017).    
 
Ook in de landelijke politiek zien we uiterste tegenstellingen tussen het rechts-populistische discours van Geert Wilders, politiek leider van de Partij Voor de Vrijheid (PVV) versus de ‘Beweging’ van Jesse Klaver, politiek leider van GroenLinks. Met de recente verkiezingswinst van 4 naar 10 zetels verklaart ‘de Jessias’ dat het populisme is gestopt. Maar de partij van Wilders heeft nog steeds 20 zetels in het Parlement en blijft de op één na grootste partij van Nederland. Op de website van de PVV zien we dat deze partij na de winst in de Tweede Kamer zich lokaal wil vestigen in onder meer Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen, Hellevoetsluis en Zoetermeer. De partij DENK, met een voornamelijk allochtone achterban, behaalt in Rotterdam 8% van de stemmen en wordt daarmee groter dan de PVDA. Maar ook buitenlandse politiek heeft een polariserende invloed op de Rotterdam-Rijnmond regio, zoals we zagen tijdens de retro-Ottomaanse campagne van Erdogan in Europa.     

21 century skills staan hoog op de onderwijsagenda van het STC. We hebben de nodige 21st century skills werkgroepen, meerdere evenementen en activiteiten zijn inmiddels aan het onderwerp gewijd en futuroloog Richard van Hooijdonk is een graag geziene gast aan de Lloydkade. Het is onmiskenbaar dat er versnelde verandering gaande is en ook bestaat de overtuiging dat we hierop moeten anticiperen. Nu heeft ook de recruiter Hays in samenwerking met onder meer futuroloog Tony Bosma zijn duit in het zakje gedaan door diepte interviews en een enquête te houden onder 350 logistics professionals.

Ruim 70 procent van de respondenten gaat er van uit dat de vraag naar arbeidskrachten tot en met 2025 nog gaat toenemen. Een minderheid van 40 procent denkt dat ook daarna de vraag nog groeit. Maar dat betreft hoogst waarschijnlijk andere functies dan nu het geval is. Chauffeurs zullen worden vervangen door zelf-rijdende voertuigen, koeriers door drones, magazijn- en productiemedewerkers door robots. Maar welke nieuwe banen komen daar dan voor in de plaats?

Hays noemt 4 voorbeelden:

1. Logistiek programmeur/planner – ICT specialisten die de logistieke processen kennen en zorgt voor planning en verbinding tussen de verschillende systemen
2. Supply chain data-analist – iemand die op basis van continue analyses in staat is om de supply chain te optimaliseren en bij te sturen
3. Auditor circulaire logistiek – speciale functionaris die alle duurzaamheidsaspecten onder de loep neemt en inventariseert hoe het beter kan
4. High-tech transport verkeersleiders – professionals in de control tower van supply chains om transportstromen zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, ook in geval van verstoringen

Kortom "IT-saffy" logistici van the future werken vooral met (big) data. Zij moeten op basis van data analyse rapporten kunnen lezen en samenstellen, beslissingen nemen en voorbereiden.

Trend-woorden zijn automatisering en informatisering. Belangrijke onderwerpen om in het beroepsonderwijs voor de toekomstige "Cross Chain Controllers" van het "Synchromodaal transport" te behandelen.

Vandaag Maandag 05 Oktober was de prijsuitreiking van de Leraar van het jaar competitie. Ondanks dat ik niet echt de intentie of verwachting had deze ludieke competitie te winnen was het al met al een hele leuke en leerzame ervaring. En eerlijk is eerlijk na al die moeite lijkt het je natuurlijk stiekem best leuk als je nog zou winnen ook! Maar de positieve energie en aandacht die dit event met zich meebrengt voor de immer ondergewaardeerde beroepsgroep is uiteraard het allerbelangrijkste. 

De verkiezingsshow werd in de Theaterschool aan de Pieter de Hoochweg gehouden. Precies om de hoek van mijn werkplek aan de Westzeedijk. Onder het genot van muziek, hapjes en drankjes vierden we in eerste instantie de internationale dag van de leraar. Mijn twee teamleaders Corbet en Van Veen en de collega's van der Klein en Toet zijn aanwezig, maar ook mijn familie en vooral mijn twee zoontjes, waarvan de oudste 4 is, maken hun aanwezigheid zoals altijd luid kenbaar. Ook ons sectorhoofd  Van Tricht en onze nieuwe voorzitter van het College van Bestuur Frits Gronsveld hadden graag aanwezig willen zijn ware er op dat moment niet één belangrijke vergadering. De P.R. van onze school is ook aanwezig en doet live via Twitter en Facebook verslag. Het leukst was natuurlijk dat de twee jongens die mij hadden genomineerd, Soufian en Jabran, waren gekomen.

Het event was gezellig met veel jonge en enthousiaste leerlingen die voor de uitreikingen van het Primaire Onderwijs kwamen. De live muziek was leuk gekozen en de facilitatie was prima. De voorzitter van de vakjury doet echter een niet zo'n samenhangend verhaal en lijkt meer oog te hebben voor een eigen agenda gericht op de wethouder. De omschrijvingen die werden gegeven gedurende de presentatie van de genomineerde MBO docenten herkende ik niet echt en ook de zogenaamde citaten uit de nominatie teksten leken wel zelf verzonnen. Erg duidelijk werd het keuzeproces er niet door en het is op basis daarvan onmogelijk te zeggen met welke criteria de keuze is gemaakt. Goed ingelichte bronnen (uit de eerste hand) hebben mij echter weten te vertellen dat ik in niet onbelangrijke mate de 'runner up' ben geworden vanwege mijn status als zij-instromer en nieuwkomer. Ondanks de bedenkelijke aard van deze consideratie kan ik niet anders dan dit als kennisgeving aannemen.    
 
Onderwijswethouder De Jonge speelt zijn rol en bekroont de avond met de feitelijke en feestelijke uitreikingen. De sfeer is goed en het idee om Rotterdamse leraren in het zonnetje te zetten meer dan welkom. Ik zou de wethouder dan ook graag willen oproepen dit evenement jaarlijks te herhalen. Nog een beetje slijpen aan het keuzeproces van de vakjury en misschien een iets minder dubieuze vakjuryvoorzitter.

Mr.S.

In de laatste ronde van de jaarlijkse competitie 'Leraar van het Jaar' moet ik voor een vakjury verschijnen. Twee vragen van de vakjury zijn me goed bijgebleven. De eerste was: "Hoe inspireer je jouw leerlingen?" en de tweede vraag was: "Wat wil je jouw Rotterdamse leerlingen vooral meegeven?"  

Bij de eerste vraag moest ik direct denken aan de bewuste afspraak die ik met mezelf maakte toen ik met lesgeven begon. In de rumoerige multi-culti urban stadsjungle van Rotterdam word je geconfronteerd met een massa aan verschillende bevolkingsgroepen met allemaal hun eigen sub-culturen. Als docent in deze stad vind ik dat je open moet staan naar iedereen en elke leerling in zijn of haar waarde moet kunnen laten. Dit vergt een bepaalde attitude waarin je jezelf als docent moet ontwapenen van alle vooroordelen. Wees op je hoede voor karikaturen en cliches. Trap niet in je eigen vooringenomenheid en toon echte interesse. Want zonder dat bouw je geen relatie op. En zonder relatie zal je geen gedrag kunnen beinvloeden.   

Je moet niet alleen kunnen kijken, je moet kunnen zien. Wat ik zie is dat er bij bepaalde minderheidsgroepen een ingebakken onzekerheid heerst. Dus mijn antwoord op de vraag wat ik mijn leerlingen het liefst wil meegeven is dat er in deze stad een realistisch toekomstperspectief voor iedereen is. Ik kom bij sommige leerlingen nog te vaak, te veel onzekerheid en faalangst tegen. Wantrouwen zelfs. Toen ik dit antwoord aan de vakjury gaf wilde ze toch wel verheldering over wat ik hier nu precies mee bedoelde. Dus greep ik terug naar een anekdote die ik in mijn rol als BPV-stagebegleider als concreet voorbeeld had meegemaakt.

Een stagiaire wordt in overtreffende trap geprezen door zijn bedrijfsstagebegeleider. Deze manager ken ik als een veeleisende professional en hoor tot mijn grote tevredenheid dat onze stagiaire in praktisch alle facetten indruk heeft gemaakt. Vakinhoudelijk, maar ook als teamlid en collega. "Eén van de beste stagiaires die jullie tot nu toe hebben gehad dus?" rond ik af, na een goed en gedetailleerd gesprek van zeker 30 minuten. De stagebegeleider van het leerbedrijf bevestigd en vertrekt weer naar zijn werkplek. Ik praat kortstondig na met de stagiaire als deze zich haast heimelijk naar mij toe buigt en mij iets toefluistert. "Meneer denkt u dat ik echt kans maak om hier te werken? Ze nemen jongens als ik toch nooit aan?" Ondanks alle lof kon deze Marokkaanse jongen blijkbaar niet geloven dat het over hem ging.  

Mr.S.

Een vakjury gaat dus bepalen wie er leraar van het jaar wordt. Wat ga je dan vertellen voor zo'n vakjury van wijze heren, dat is nog de vraag. Hoe leuk je lesgeven vind en hoe graag je het doet? Laat ik maar beginnen met te zeggen dat ik een zij-instromer ben. Zoals alle vakdocenten bij het STC komen we uit het maritieme en logistieke bedrijfsleven. Een lerarenopleiding Havenlogistiek bestaat namelijk niet. Een lerarenopleiding Nederlands, Engels, Duits, Economie of Wiskunde bestaat uiteraard wel. Maar de beroepsprofielen voor deze MBO opleidingen draaien toch in hoofdzaak om het vak Havenlogistiek en daarom heeft onze vakschool mensen uit het bedrijfsleven nodig die voor de klas willen staan.

Wat zijn bij ons de kwalificaties voor een docent? Ten eerste een behoorlijke staat van dienst in het desbetreffende vakgebied en bij voorkeur minimaal een HBO diploma. Er volgt een gesprek met het sectorhoofd (de directeur zeg maar) en een gesprek met het hoofd PZ (die iedere nieuwe werknemer van schoonmaakster tot docent i.i.g. die ene eerste keer persoonlijk spreekt). Vervolgens mag je na (voorlopige) indiensttreding lesgeven als je maar gelijktijdig in deeltijd (1 dag per week uitgeroosterd) met succes je pedagogisch/didactische certificaat haalt. (Ook wel BVE of PDG genoemd.) Om daarna in vast dienstverband te treden bij de school. Klinkt misschien logisch allemaal, maar uiteindelijk heb je als werkgever eigenlijk geen flauw idee of het werken in het onderwijs voor de zij-instromer wel is weggelegd.

Dat weet je als beginnend docent zelf en zeker als zij-instromer dus ook niet. Uitleggen wat lesgeven is is (bijna) hetzelfde als uitleggen hoe het is om te bevallen van een kind. Je moet het echt meemaken om het te begrijpen. En voor iemand die gewend is met "grote mensen" te werken is het geen onbeduidende omschakeling om opeens voor grote groepen kids te staan. 'Trial by fire' zeggen ze in het Engels. De ontgroening begint per direct, maar als je echter de donkere December maand door bent gekomen wacht je een periode van verlichting en mag je concluderen dat het onderwijs wellicht wel iets voor jou is. Althans, je hebt de eerste periodes overleefd! Al het pragmatisme daar gelaten zeggen deze smakelijke inzichten echter nog niets over de onderwijskundige aard van het vak. En dat is waar de vakjury op zit te wachten denk ik dan.

Dus als de vakjury naar mijn "visie op het Rotterdamse onderwijs" vraagt denk ik, met alle respect voor de collega's met andere netnummers, dat wij in 010 echt de allerbeste leerkrachten nodig hebben. Juist in het complexe krachtenveld van Rotterdam denk ik dat de kracht van het onderwijs ligt in de kwaliteiten van het leraren corps. Een onderwijskundige kracht gefundeerd op 3 peilers: de pedagogische, didactische en vakinhoudelijke hoofdkwaliteiten van de docent. Dit is ook een conclusie die ik al snel moest trekken toen ik in 2012 voor het eerst voor de klas ging staan. Mijn jarenlange ervaring als learning and development consultant en training manager in het bedrijfsleven en zelfs de duizenden professionals die ik over de jaren door heel Europa had getrained maakten van mij bij lange na nog geen volleerd leraar.  

​Ik heb wel heel veel geleerd in een soms duizelingwekkend steile leercurve en ik meen toch best een aantal onderwijskundige inzichten te hebben verworven. Daarvoor moet ik voornamelijk dank toekennen aan de onderwijsveteranen die ik in de eerste jaren als collega's mocht hebben. Mijn nominatie als leraar van het jaar zie ik dan ook als een ludiek gebaar naar mij persoonlijk, maar een gemeende uiting van respect naar de beroepsgroep.        

Mr.S.       

Notitie: PZ =  Personeels Zaken (Engels: HR / Human Resources) 
PDG/BVE = Pedagogisch Didactische Getuigschrift Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie